KEÇİ SÜTÜ

Bizim köyün keçisi (Sivas, Divriği, Olukman Köyü)

Sıradan şehir hayatlarımızda pek de haşır neşir olmadığımız keçi sütü ile ilgili bir iki kelam edeyim dedim. Vakti zamanında, dayımın isteği üzerine, kışın ortasında, Çatalca semalarında keçi sütü arayıp durmuştum. Boşuna eski toprak demiyorlar, keçi sütü en sağlıklı, en az hormondur, kimyasaldır, işte besin yoluyla geçen ve insan elinin değip kimyasını değiştirdiği maddelerden en azını barındıran sütmüş, hem kendisi hem de kendisinden yapılan yoğurt peynir vb. ürünler pek sağlıklı imiş, onu yersen ölmezmişsin, yüzyıllarca yeryüzüne hükmedip krallığını kurarmışsın, keçi çiftlikleri ile çevrili şatonda tahtına kurulur, süper hızlı internetinde sosyal medya sitelerinde dolanıp şapşal kedi ve köpek videoları izleyerek keyifle otururmuşsun. (yani)

Efendim neymiş, istatistiksel olarak, ülkemizde 1985 yılında keçi sütünün, yılda 650 bin ton civarında üretildiği hesaplanmış. Dünya'da Hindistan'dan sonra keçi sütü üretiminde 2. sırayı alarak zirveye yaklaşmışız. Fakat ülkemiz keçi sütünün önemini ve faydalarını görmemezlikten gelip, topluma yeterince öğretememiş ve keçi sütümüz hak ettiği değeri görememiş. Normalde yurt dışında inek sütüne kıyasla 1,5-3 misli fiyatına satılan keçi sütü, ülkemizde çok zor alıcı buluyormuş ve çok ucuza satılıyormuş.

Süt öyle basit beyaz bir sıvı değil, düşünsenize, doğduğunuzda sırf anne sütü içerek besleniyor ve hızla hayata tutunuyorsunuz. İçinde neler var ki tüm ihtiyaçlarınızı karşılıyor, neredeyse. Keçi sütünde, inek ve insan sütüne göre daha fazla protein bulunmakla kalmayıp; kalsiyum, demir fosfor gibi mineraller ve vitamin açısından da daha fazla besin maddesi vardır.

Sütlere sarı rengini veren en önemli madde, süt yağında bulunan "karoten" denen renk maddesidir. Bu madde hayvana yediği besinler yoluyla geçen bir "provitamin"dir ve vücutta Vitamin A'ya dönüşür. Vitamin A ise karotenin aksine renksizdir. Bu maddeyi karoten olarak sütlerinde bulunduran hayvanların (inek, koyun gibi) sütleri daha sarı görünür. Karoten'i Vitamin A'ya çevirerek süte geçiren hayvanların (keçi) sütleri ise daha beyaz görünümdedir. Keçiler vücut ağırlıklarına oranla daha büyük ve daha aktif çalışan "tiroid bezi"ne sahip oldukları için, yemle aldıkları karoteni daha etkinlikle Vitamin A'ya çevirip süte geçirmektedirler. (Aferin) Bu yüzden de karoten bulunmayan fakat Vitamin A bulunduran keçi sütü daha beyaz görünümdedir. Ancak, besleyiciliği açısından diğer sütlerden farkı yoktur. Bu paragraf sayesinde, keçi sütü neden daha beyaz sorumuzun cevabını almış olduk. (Öyle merak ediyordum ki, şahsen)




Yine gavur memleketlerinde, süt keçilerine "bebeklerin süt annesi" gözü ile bakılıyormuş, neden? Çünkü anne sütüne en yakın süt olup, yağ ve proteinleri açısından inek sütünden daha ince, küçük, yumuşak yapıda ve daha kolay sindirildiği için. Özellikle proteinin rahat sindirilmesi bebek beslenmesinde, hastaların özel diyetlerinde pratik bir öneme sahiptir. Bebek gibi hassas bir canlının beslenmesi açısından da en uygunu olması, keçi sütünün önemini arttırıyor.

Besinler açısından, yağın sindirimi oldukça zordur. Keçi sütünün yağı ise daha kolay sindirilir. Vitamin C dışında tüm vitaminleri barından keçi sütü özellikle B1, B2 vitaminleri ve fosfatça zengindir. Bu yüzden yetersiz et ve balık tüketen toplumlarda ayrı bir yarar sağlar. (Bizim için pek önemli değil gerçi, et dışında yemek yemeyen insanlarla dolu buralar.)  Ayreten keçiler sağlam ve sağlıklı yaratıklar, böyle güçlü bir hayvanın sütü de daha temiz ve sağlıklı oluyor. Diyelim ki veteriner kontrolü yapılmış, temiz bir ortamda sütü sağılan bir keçi var, onun sütü çiğ çiğ içilebilir. Ama biz inek sütü aldığımızda hemen onu kaynatır eder, ya da marketlerden pastörize sterilize edilmiş olarak alır öyle kullanırız.

Demiştik ki, keçi sütü inek sütünden daha rahat sindiriliyor. Bu "peptik ülser"lerin tedavisinde yararlıdır. Küçük büyük herkeste görülebilen ve tıp dilinde "Pyloric Stenosis" denilen ve besinlerin normal miktarlarda mideden bağırsağa geçmesi veya sınırlanması gibi durumlarda keçi sütü önerilmektedir. Protein ve fosfatça zengin olan keçi sütü, midede asit ve alkalileri tamponlayıcı özellik gösterir. Bu özelliği sayesinde, alkali veya asit zehirlenmelerini önlemede ve peptik ülseri iyileştirmede yardımcı olur. Ayreten inek sütüne alerjisi olan kişiler için de keçi sütü, bulunmaz bir nimettir.

Bir araştırmada bebeklerdeki ölüm nedenlerinin 5'de 1'inin "ani ölümler" olduğu belirtilmiş ve bu uykuda görülen "ani ölüm" olaylarının 3'de 1'inin, bebeğin inek sütüne olan alerjisi sebep olarak gösterilmiştir. Yetişkinlerde ise "Gastrik Ülser" nedeni ile benzer oranda ölümlerin gerçekleştiği saptanmıştır. Bu durumda keçi sütünün önemi tekrar ortaya çıkıyor sayın seyirciler. Bebeklerde 2-24 haftalar arasında en tehlikeli olan kusma, ishal, karın ağrısı, burun akması, nefes alırken ses çıkarma, deride ısırgan otu dokunmuş gibi görüntülerin olması ve egzama gibi bir çok  durumun ve bu durumların bazıları sonunda olabilen "ani ölüm"lerin bebekte "solunum yolu enfeksiyonu" veya "zatürre" ile karıştırılabileceği tıp dünyasınca anlaşıldıktan sonra, bu gibi durumların da esas nedeninin, bebeklerin inek sütüne olan alerjisi gösterilmiştir. Alerjik durumun, sindirilmeden "absorbe" (emilmek anlamında) edilen proteinlerden kaynaklandığı ve bu nedenle kolaylıkla parçalanıp sindirilen keçi sütü proteinlerinin böyle sorunlar yaratmadığı vurgulanmakta ve bebeklere ısrarla keçi sütü içirilmesi önerilmektedir.

Keçi sütü ve veya ürünlerinin düzenli olarak tüketilmesinin egzama, astım, sindirim rahatsızlıkları, varisle ilgili bazı rahatsızlıklar, viritik apseler ve bazı alerjik durumların tedavisinde ciddi anlamda yararlı olduğu, yapılan uygulamalarda alınan pozitif sonuçlarla da gösterilmiştir. (Bu sonuçlar nerede bir bakayım doğru muymuş demek yerine, okuduğumuz kaynağa körü körüne güvenmemiz, işte bu şekilde bilimsel açıklamalar yapan kaynakların güvenilirliğinin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor sayın vatandaşlar) Bu kadar önemli olunca da tabii, yurt dışında Amerika'da mesela, keçi sütü ve ürünlerinin satıldığı özel dükkanlar varmış ve bir hayli pahalıya satılıyorlarmış. (Bu işte para var) Hatta ailesinde böyle rahatsızlıkları olanların arasında, bahçelerine keçi alıp besleyenler bile oluyormuş.



P.S. Arabistan'da "KISHK" adı verilen ve keçi sütünden üretilen peynir, dünyanın en ilkel biçimde yapılan peyniridir.





P.S. Dünya'nın en pahalı peyniri de keçi sütünden üretilen bir çeşit peynirdir. Fransa'nın Berri yöresinde yapılan ve "Crottin de Chavignal" adı verilen bu peynir, en pahalı peynirden 2-3 misli fazla fiyatla satılır.




P.S. Keçiler arası Dünya Süt Verme Şampiyonu olan ve 1930'lu yıllarda bir ingiliz tarafından beslenen "Malpas Melba" isimli keçi, 365 gün sağılmış ve tam 3783,5 litre süt vermiştir. (emektar keçi)



P.S. Günümüzden 11 bin yıl kadar önce ilk evcilleştirilen süt hayvanı keçidir. MÖ. 450'lerde ünlü hekim HİPOKRAT da keçi sütünün insan sağlığına faydalarını vurgulamıştır.


BONUS:

Sanat camiaları tarafından henüz keşfedilmemiş Meral adlı sanatçının "Ağlayan Keçi" isimli çalışması. 

                                                                                                  Bilim ve Teknik 1985 Nisan, 209 no'lu sayısından derlenmiştir.